༄༅། །བོད་ཀྱི་དུས་བབ་གསར་ཁང་གིས་གནས་ཚུལ་སྤེལ་བ་ལྟར་ན། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་དུ་བཙོན་ཁང་གསར་འཛུགས་དང་དེའི་མཐུན་རྐྱེན་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་དང་གཏོང་མུས་ཡིན་པར་བརྟེན། བོད་ནང་དུ་བཙོན་ཁང་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་འདུག

ཁ་སང་ཕྱི་ཚེས་ ༢༧ ཉིན་ཨ་རིའི་ (Rand) ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་ཡུ་རོབ་ཚན་པས་བོད་ནང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་སྲིད་ཇུས་འདྲ་མིན་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་བོད་མི་མང་པོ་ཞིག་བཙོན་འཇུག་བྱེད་བཞིན་པ་དང་འབྲེལ་བའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་བཏོན་པའི་ནང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་དུ་བཙོན་ཁང་དང་བཀག་སྐྱིལ་ཁང་སོགས་བོད་མིར་དམ་དྲག་དང་བཙོན་འཇུག་བྱེད་ཡུལ་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་དང་གཏོང་མུས་ཡིན་ཞིང་། ད་བར་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ནང་དུ་བཙོན་ཁང་ ༧༩ བཙུགས་ཡོད་པ་དང་། བཙོན་ཁང་ ༧༩ ཁྲོད་ཀྱི་མང་ཤོས་ཤིག་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ སྔོན་ནས་བརྒྱབ་ཡོད་ཀྱང་། འདས་པའི་ལོ་བཅུའི་རིང་བོད་ནང་དུ་ཡོད་པའི་བཙོན་ཁང་དེ་དག་རྒྱ་སྐྱེད་སྔར་མུ་མཐུད་ནས་བཏང་ཡོད་པ་སོགས་གསལ་འདོན་བྱས་འདུག

ཞིབ་འཇུག་སྙན་ཐོ་དེའི་ནང་དུ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་གཅིག་གྱུར་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་སྲ་བརྟན་ཟེར་བའི་འོག་ནས། བོད་ནང་གི་བོད་མི་གང་བྱུང་འཛིན་བཟུང་བཀག་ཉར་དང་དྲང་བདེན་མིན་པའི་བཙོན་འཇུག་ཁྲིམས་ཐག་སོགས་བཅད་དང་གཅོད་མུས་ཡིན་ནའང་། བོད་མི་རྣམས་བཙོན་འཇུག་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་དང་ངལ་རྩོལ་བསྒྱུར་བཀོད་ཁང་ཟེར་བ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྟེང་ཤུགས་ཆེན་ཁྱབ་སྤེལ་མ་ཐུབ་པའི་སྟོང་ཆ་ཞིག་ལྷག་ཡོད་སྟབས། ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཁང་དེས་བོད་ནང་གི་བཀག་ཉར་དང་བཙོན་ཁང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བཞིན་པ་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་གི་བོད་མིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྔར་ལྷག་གིས་རྡོག་རོལ་གཏོང་མུས་ཡིན་པའི་གནས་ཚུལ་སོགས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཐབས་བྱས་ཡོད་སྐོར་སོགས་བརྗོད་འདུག་པ་མ་ཟད། ཞིབ་འཇུག་ཁང་དེས་འཁོར་སྐར་བརྒྱུད་དེ་ཞིབ་འཇུག་གྲུབ་དོན་དེ་བཏོན་ཡོད་སྐོར་ཡང་བརྗོད་འདུག

དེ་འབྲེལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་ལས་འགུལ་ཁང་གིས། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་ཁུལ་དུ་དོ་དམ་དང་ལྟ་སྲུང་ནན་མོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། བོད་ནང་དུ་བཙོན་ཁང་གསར་འཛུགས་དང་དེའི་མཐུན་རྐྱེན་སོགས་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་སྟེ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་སྒྲིག་བཀོད་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་བོད་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་རྩིས་མེད་རྡོག་རོལ་གཏོང་བཞིན་པའི་ཐད། ང་ཚོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ནས་རྒྱ་ནག་གི་བྱ་སྤྱོད་དེ་དག་དང་འབྲེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་གཏན་འབེབ་དང་གླེང་སློང་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཞུ་ཡི་ཡོད་ལ། གཏན་འབེབ་སྲིད་ཇུས་དེ་དག་གི་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྲིད་གཞུང་ཁག་གིས་རྒྱལ་འབྲེལ་གྱི་ཐོག་ནས་རྒྱ་ནག་དམར་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་དང་ཁོ་ཚོའི་ཡོ་བྱད་ལག་ཆ་སོགས་ལ་ཉེས་ཆད་གཏོང་དགོས་ཡོད། བོད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་རྒྱ་ཆེ་ས་ནས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆ་གཞན་གྱི་སྟེང་གླེང་སློང་བྱེད་དགོས་ཡོད། ཅེས་བརྗོད་འདུག

ཨ་རིར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་རང་དབང་ཁང་  (Freedom house ) པས། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༣ ལོའི་འཛམ་གླིང་གི་རང་དབང་ (Freedom in the world 2023) ཞེས་པའི་ལོ་འཁོར་སྙན་ཐོ་བཏོན་པའི་ནང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་ནས་བཟུང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་གནད་ཡོད་མི་སྣ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་ས་ཚུད་པའི་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་མང་པོ་ཞིག་ཏུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆ་བཟུང་ནས། མགོ་ཁྲིད་དེ་དག་གིས་རང་རང་གི་ཐོབ་ཐང་དང་གོ་གནས་སོགས་སྲ་བརྟན་སླད། བོད་ནང་གི་བོད་མིའི་འགྲོ་འདུག་ཚུད་པའི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁག་ལ་ཚད་ལས་འདས་པའི་དྲག་གནོན་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན་པ་མ་ཟད། བོད་ནང་དུ་རྒྱ་རིགས་མང་པོ་ཞིག་གནས་སྤོར་བྱེད་དུ་བཅུག་སྟེ། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཆོས་རིག་དང་ངོ་བོ་རྩ་གཏོར་གཏོང་ཐབས་དང་། གསར་འགོད་པ་སོགས་འགྲོ་སྐྱོད་བྱེད་པར་དམ་དྲག་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པར་བརྟེན། བོད་དེ་འཛམ་གླིང་གི་རང་དབང་ཆེས་སྡུག་ཤོས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཆགས་འདུག