༄༅། །ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༡ ཟླ་ ༤ ཚེས་ ༡༠ རེས་གཟའ་སྤེན་པ་ཉིན་ཕྱི་དྲིལ་ལྷག་པ་ཚེ་རིང་དྲན་རྟེན་ཚོགས་ཁང་དུ་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་གསར་པ་ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ངོ་སྤྲོད་དང་འབྲེལ་གསར་འགོད་གསལ་བསྒྲགས་ཤིག་སྤེལ་གནང་ཡོད།
དེ་ཡང་གོང་ཚེས་ཉིན་གྱི་ཕྱེད་ཡོལ་ཆུ་ཚོད་ ༣ ཙམ་ལ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་དཔལ་ལྡན་སྲིད་སྐྱོང་བློ་བཟང་སེངྒེ་མཆོག་དྲ་ལམ་བརྒྱུད་དབུ་བཞུགས་ཐོག་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་ཚེ་རིང་ཆོས་འཛོམས་ལགས་དང་། འགན་འཛིན་གསར་པ་ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས། ཕྱི་ནང་གི་གསར་འགོད་པ་བཅས་ལྷན་འཛོམས་ཐོག་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་ཚེ་རིང་ཆོས་འཛོམས་ལགས་ཀྱིས་གསུང་བཤད་གནང་དོན། བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིག་གཞུང་སྡེ་ཚན་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། ཚོགས་པ་དེ་ནི་བོད་ས་ཤོར་ནས་རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་དུ་བཙན་བྱོལ་འབྱོར་སྐབས་སྤྱི་ནོར་༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ཟླ་ ༨ ནང་རིག་གཞུང་སྡེ་ཚན་གྱི་ཚོགས་པ་གསར་བཙུགས་གནང་བ་ཐོག་མ་དེ་ཡིན། 
དུས་དེ་ནས་བཟུང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ བར་མི་ལོ་ ༦༠ ཧྲིལ་པོ་འཁོར་ཟིན་པ་མ་ཟད། འགན་འཛིན་གང་ཙམ་ཞིག་ཕེབས་ཡོད། མང་ཆེ་བ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་སྲི་ཞུའི་ལས་བྱེད་རེད། བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པ་འདི་བཞིན་སྒྱུ་རྩལ་རིག་གཞུང་སྡེ་ཚན་ཞིག་ཡིན་སྟབས། འགན་འཛིན་དེ་བཞིན་མཁས་ལས་མི་སྣ་དང་ལྷག་དོན་དུ་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་ནང་སློབ་གཉེར་གནང་མྱོང་མཁན་ཞིག་བྱུང་ན་ཡག་པོ་ཡོད་སྐོར་ཉེ་ཆར་ལོ་ངོ་ ༦༠ འཁོར་བའི་དུས་དྲན་ཐོག་བསམ་ཚུལ་ཆེན་པོ་སླེབས་པ་རེད། བསམ་ཚུལ་གཞིར་བཟུང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༠ ལོར་འགན་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ནས་འབད་བརྩོན་ལྟར་ཉེ་ལམ་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པར་འོས་ཤིང་འཚམ་པ་དང་། དེ་སྔ་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པར་སློབ་གཉེར་གནང་མྱོང་བ། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆ་སྟེང་ཉམས་མྱོང་ཚད་ལྡན་ཞིག་ཡོད་མཁན་ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་གནང་འདོད་ཡོད་པ་ལྟར། འགན་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་བགྲེས་གཞོན་གཉིས་ལ་ཞུས་པ་གཞིར་བཟུང་དེ་རིང་རྣམ་པ་ཚོའི་མདུན་དུ་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་གསར་པ་ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས་བསྐོ་གཞག་གནང་ཡོད་ཅེས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
སྤྱིར་དཔལ་ལྡན་སྲིད་སྐྱོང་མཆོག་གིས་ཏོག་དབྱིབས་གཉན་རིམས་ཡོད་མེད་བརྟག་དཔྱད་གནང་སྟེ་ནད་རྟགས་མེད་པ་ར་འཕྲོད་བྱུང་འདུག་ནའང་ཏོག་དབྱིབས་གཉན་རིམས་སྔོན་འགོག་དང་འབྲེལ་བའི་གནང་སྒོ་ཁག་ཕྱག་བསྟར་གནང་སྟེ་དེ་རིང་དྲ་རྒྱ་བརྒྱུད་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་གསར་པ་བསྐོ་གཞག་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་གསུང་བཤད་གནང་གི་རེད། ཅེས་གསུངས།
དེ་ནས་དཔལ་ལྡན་སྲིད་སྐྱོང་མཆོག་གིས་འཚམས་འདྲི་དང་འབྲེལ་གསུང་བཤད་གནང་དོན། གོང་དུ་ཚེ་རིང་ཆོས་འཛོམས་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར་ཏོག་དབྱིབས་གཉན་རིམས་ཀྱི་ནད་རྟགས་ཡོད་མེད་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་ཡིན་ནད་རྟགས་མེད་པ་ར་འཕྲོད་བྱུང་སོང་། སྔོན་འགོག་ཁབ་གཉིས་པ་ཡང་བརྒྱབ་ཟིན་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་སྔོན་འགོག་སླད་དྲ་རྒྱ་བརྒྱུད་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོའི་འགན་ཡོད་པའི་ཐོག་ནས་བཀའ་མོལ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། གཙོ་ཆེ་ཤོས་ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་དུ་བསྐོ་གཞག་གནང་པར་དགའ་པོ་བྱུང་།
ཚང་མའི་མཁྱེན་གསལ་རེད། དེ་སྔ་ཟློས་གར་དུ་སློབ་གཉེར་མཐར་ཕྱིན་གནང་བ་དང་། སློབ་གྲྭ་ཁག་ཏུ་དགེ་རྒན་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང་བ། ཨ་རིའི་ (Middlebury) མཐོ་སློབ་ཏུ་སྒྱུ་རྩལ་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་སྦྱོང་གནང་མྱོང་མཁན། དེ་བཞིན་བོད་ལ་ཕེབས་ཏེ་གཞས་སྣ་དང་འབྲེལ་བའི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་ལོ་བདུན་ཙམ་རིང་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཡོད། ཁོང་གིས་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་གཞས་སྣ་དང་སྒྱུ་རྩལ་ཐད་བཏང་བ་རེད་ཅེས་ཞུ་ན་འགྲིག་གི་ཡོད། དབྱངས་ལ་ཐིམ་པའི་བོད་ (Tibet in Song) ཞེས་པའི་གློག་བརྙན་དེ་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་སྤེལ་ཕྱིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། གཟེངས་རྟགས་ཡང་ཐོབ་ཡོད།
ཁོང་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་གནང་འདོད་ཡོད་ཅེས་སྙན་ཞུ་ཕུལ་ཡོད། བཀའ་ཤག་ནང་གྲོས་བསྡུར་བྱུང་བ་མ་ཟད། སྐབས་དེར་སྲིད་སྐྱོང་ས་གནས་སུ་མེད་སྟབས་ཆོས་རིག་བཀའ་བློན་མཆོག་གིས་འབྲེལ་བ་གནང་བ་ལྟར་ང་ཚོས་དགའ་སྤོབས་ཆེན་པོའི་ངང་ནས་ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་དུ་བསྐོ་གཞག་གནང་རྒྱུ་ཐུགས་ཐག་བཅད་པ་རེད།
ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ནི། ཆུང་དུས་ནས་གཞས་སྣ་དང་རིག་གཞུང་ལ་དོ་དབྱིངས་ཡོད་པ་དང་ཕྱག་ལས་གནང་མྱོང་མཁན། གློག་བརྙན་བཟོ་པའི་སྐབས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆ་སྟེང་ཆེ་མཐོང་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་ཤུགས་ཆེ་ཡོད་མཁན་གྱི་མི་སྣ་ཡིན། ཉེ་ཆར་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་སྲི་ཞུའི་ལས་བྱེད་ཁག་གཅིག་ལ་དགའ་ལྡན་ཞེས་པའི་གློག་བརྙན་གཟིགས་འབུལ་ཞུས་ཡོད། གློག་བརྙན་དེ་ཧ་ཅང་ཡག་པོ་བཟོས་འདུག དེ་སྔ་ཟློས་གར་ཟུར་པས་ཟློས་གར་འགན་འཛིན་ནི་རིག་གཞུང་དང་སྒྱུ་རྩལ་ཐོག་སློབ་སྦྱོང་ཡོད་མཁན་ཞིག་དགོས་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན་སྐོར་གསུང་བྱུང་། ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་ཐད་སྙན་ཞུ་འབྱོར་བར་ཧ་ཅང་དགོའ་པོ་བྱུང་སོང་། འཚམས་འདྲི་དང་འབྲེལ་བྱ་བ་ལམ་ལྷོངས་ཡོང་བར་སྨོན་འདུན་ཡོད། ཅེས་སོགས་ཀྱི་གསུང་བཤད་གནང་།
དེ་རྗེས་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འཛིན་གསར་པ་ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་གསུང་བཤད་གནང་དོན། ཕྲན་རང་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་དུ་བསྐོ་གཞག་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། གོང་དུ་ཟློས་གར་འགན་འཛིན་ཚེ་རིང་ཆོས་འཛོམས་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པ་ནི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པ་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོར་སྤྱི་ནོར་༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་བཙུགས་གནང་བའི་ཚོགས་པ་ཐོག་མ་དེ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། འདས་པའི་ལོ་ངོ་ ༦༠ རིང་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཉར་ཚགས་དང་དྲིལ་བསྒྲགས་སོགས་ཀྱི་ཐོག་ཕྱག་ལས་མང་པོ་གནང་ཡོད། འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོའི་ནང་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པས་འཁྲབ་སྟོན་མང་པོ་གནང་ཡོད། འཁྲབ་སྟོན་བརྒྱུད་བོད་མིའི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་དང་རིག་གཞུང་། སྐད་ཡིག་སོགས་རྒྱ་མི་དང་འདྲ་ཡི་མེད་པ་དྲིལ་བསྒྲགས་གནང་དང་གནང་བཞིན་པ་རེད། བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་གཞིས་ཆགས་ཁག་ཏུའང་ཞབས་འདེགས་གང་འཚམ་ཞུས་ཡོད་པ་མ་ཟད་མུ་མཐུད་ཞུས་དང་ཞུ་བཞིན་ཡོད།
ད་ཆ་དུས་ཚོད་དང་མི་རབས་འགྱུར་བ་འགྲོ་གི་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་གསུམ་གྱི་ཐོག་ནས་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་གྱི་གནས་སྟངས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་ཀྱི་འདུག དང་པོ་མི་རབས་འཕོ་འགྱུར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། གཉིས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ནང་དགེ་རྒན་དང་ཚོགས་མི་བགྲེས་པ་མང་པོ་ཞིག་བཞུགས་མི་འདུག གསུམ་པ་ནི་དེང་སྐབས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དེང་དུས་ཀྱི་གཞས་གཏོང་མཁན་མང་པོ་ཡོད། དེ་ཚོའི་རྐྱེན་པས་བོད་མི་མང་ཆེ་བ་དགའ་མོས་བྱ་ཡུལ་དེ་ཁོང་ཚོའི་གཞས་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། ཟློས་གར་གྱི་འཁྲབ་སྟོན་ལ་དེ་ཙམ་དགའ་པོ་བྱེད་ཀྱི་མེད། གནས་སྟངས་དེའི་འོག་ཟློས་གར་བདག་པོ་བརྒྱབ་པའི་ཐོག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན་བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་པའི་དམིགས་ཡུལ་དང་འཆར་གཞི་ཁག་ངོ་སྤྲོད་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
དང་པོ། བོད་ནང་ལ་ཟློས་གར་ངོ་སྤྲོད་དང་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་རྒྱུ།
གཉིས་པ། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་བསྐྱར་དུ་ཟློས་གར་དྲན་སྐུལ་ངོ་སྤྲོད་དང་ངོས་འཛིན།
གསུམ་པ། ཟློས་གར་གྱི་ཚོགས་མི་རྣམས་ལ་བོད་ཀྱི་དམངས་ཁྲོད་གླུ་གཞས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་གོ་རྟོགས་གཏིང་ཟབ་པོ་དང་རྒྱ་ཆེ་རུ་གཏོང་རྒྱུ།
བཞི་པ། ཟློས་གར་གྱི་འཁྲབ་སྟོན་གོང་སྤེལ་གཏོང་རྒྱུ།
ལྔ་པ། རྡ་སར་ཡོད་པའི་གནད་ཡོད་མི་རྣམས་དང་ཡུལ་མི་རྣམས་ལ་ཟླ་རེའམ་ཟླ་བ་གཉིས་ཀྱི་ནང་འཁྲབ་སྟོན་རེ་གོ་སྒྲིག་ཞུ་རྒྱུ།
དྲུག་པ། ཚོགས་ཁང་གི་སྡིངས་ཆའི་གློག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ།
བདུན་པ། ཟློས་གར་ཚོགས་མི་ནང་ཁུལ་ལ་གཞས་ཚིག་གསར་རྩོམ་དང་རྐྱང་གཞས་ཀྱི་འགྲན་བསྡུར་གང་མང་གོ་སྒྲིག་ཞུ་རྒྱུ།
བརྒྱད་པ། བོད་ཀྱི་དམངས་ཁྲོད་གླུ་གཞས་ཀྱི་གློག་བརྙན་དཔེ་མཛོད་ཁང་ (Digital Tibetan music library) བརྒྱག་རྒྱུ།
དགུ་པ། ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རོལ་དབྱངས་དང་དེང་དུས་ལུགས་མཐུན་གྱི་གླུ་གཞས་འཁྲབ་སྟོན་རིགས་ཟློས་གར་ནས་རིམ་བཞིན་མེད་པ་བཟོ་རྒྱུ་བཅས་ཡིན། ཞེས་གསུངས། །
