༢༠༠༩ ཕྱི་ཟླ་ ༡༠ ཚེས་ ༨ རེས་གཟའ་ཕུར་བུ།
སྐུ་ཞབས་དམ་པ་ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ་མཆོག
༄༅། །ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩ ཟླ་ ༡༠ ཚེས་ ༤ ཉིན་སྤྱི་ནོར་༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ཨ་རིའི་གྲོང་ཁྱེར་ནིའུ་ཡོཀ་ཏུ་༸ཞབས་སོར་འཁོད་ནས་མང་ཚོགས་སྟོང་ཕྲག་བརྒལ་བར་བྱང་ཆུབ་སེམས་འགྲེལ་གྱི་ཆོས་འབྲེལ་སྩལ། ཕྱི་ཚེས་ ༥ རེས་གཟའ་ཟླ་བའི་ཉིན་རྒྱལ་ས་ཝ་ཤིང་ཊོན་དུ་༸གོང་ས་མཆོག་ནས་ཉིན་གྲངས་ལྔའི་རིང་གི་མཛད་འཆར་ཆེད་ཆིབས་སྒྱུར་བསྐྱངས། སྐབས་དེར་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ས་ཝ་ཤིང་ཊོན་དུ་བཅའ་བཞུགས་༸གོང་ས་མཆོག་གི་དམིགས་བསལ་སྐུ་ཚབ་བཀའ་ཟུར་རྒྱ་རི་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་དང་དེ་བཞིན་འབྲེལ་ཡོད་མི་སྣ་གལ་ཆེ་ཁག་ནས་གནམ་ཐང་དུ་༸གོང་ས་མཆོག་ལ་ཕེབས་བསུ་གཟབ་རྒྱས་ཞུས་ཡོད། ༸གོང་ས་མཆོག་ཝ་ཤིང་ཊོན་དུ་༸ཞབས་སོར་འཁོད་མཚམས་ཨ་རིའི་བོད་དོན་དམིགས་བསལ་འབྲེལ་མཐུད་པ་ལྕམ་སྐུ་མ་རི་ཡ་ཨོ་ཏེ་རོ་ Maria Otero དང་རྒྱལ་ས་ཝ་ཤིང་ཊོན་དུ་བཅའ་བཞུགས་རྒྱ་གར་གཞུང་ཚབ་ལྕམ་སྐུ་མི་ར་ཤང་ཀར་ནས་མགོན་པོ་གང་ཉིད་མཆོག་ལ་ཨ་རིའི་རྒྱལ་སར་༸ཞབས་སོར་འཁོད་པར་ཞལ་པར་བརྒྱུད་འཚམས་འདྲི་ཞུས་ཡོད། ཕྱི་ཚེས་ ༦ ཉིན་༸གོང་ས་མཆོག་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་ནང་གདན་ཞུས་ཀྱིས་ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གཟེངས་རྟགས Lantos Human Rights Prize ཐོག་མ་དེ་འབུལ་བཞེས་གནང་ཡོད།
གཟེངས་རྟགས་འབུལ་བཞེས་ཀྱི་མཛད་སྒོ་དབུ་འཛུགས་མ་ཞུས་གོང་། ཐོག་མར་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་ཚོགས་གཙོ་ལྕམ་སྐུ་ནེན་སི་པེ་ ལོ་སི་ Nancy Pelosi དང་མཇལ་འཕྲད་གནང་། དེ་རྗེས་ཚོགས་གཙོ་ལྕམ་སྐུ་མཆོག་གིས་ཆེད་མངགས་གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་མཛད་སྒོར་གདན་ཞུ་གནང་བའི་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་ཁག་གཅིག་དང་མགོན་པོ་གང་ཉིད་མཆོག་ཁྱུག་ཙམ་རིང་མཇལ་འཕྲད་གནང་གྲུབ་མཚམས་ཚོགས་གཙོ་ལྕམ་སྐུ་མཆོག་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་གཟེངས་རྟགས་འབུལ་སའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་སྐུ་མགྲོན་ཚོགས་ཁང་དུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཡོད། ཚོགས་ཁང་དུ་༸ཞབས་སོར་འཁོད་མཚམས་གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་མཛད་སྒོར་ཆེད་བཅར་བ་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་གོང་མའི་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པའི་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་ཇོན་མེ་ཁན་ John McCain གྱི་གཙོས་གནད་ཡོད་མི་སྣ་ཁག་གཅིག་དང་མཇལ་འཕྲད་མཛད། གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་མཛད་སྒོའི་ཐོག་མར་ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ་དམ་པ་དེའི་སྲས་མོ་ཀེ་ཏྲི་ན་ལེན་ཊོ་སེ་ Katrina Lantos ནས་རང་གི་ཡབ་དམ་པ་ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ Tom Lantos དང་༸གོང་ས་མཆོག་གཉིས་དབར་མཛའ་བརྩེའི་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་སྐོར་ཁོང་ནས་བརྗོད་དོན། ངའི་ཡབ་དམ་པ་ནི་ཧང་གྷ་རིའི་ Hungary ནང་འཁྲུངས་པ་དང་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་སྐབས་ཇར་མན་གྱི་ཇིའུ་མི་རིགས་རྩ་མེད་གཏོང་བའི་ན་སི་ Nazi གདུག་རྩབ་ཅན་གྱི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་འོག་དཀའ་སྡུག་མྱོང་མཁན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་ཕྱིས་སུ་ཨ་རིའི་ནང་གནས་སྤོས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། བོད་ཀྱི་༸སྐྱབས་མགོན་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོར་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་གདུག་རྩབ་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་འོག་བཙན་བྱོལ་ལ་བྲོས་བྱོལ་དུ་ཕེབས་དགོས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད། ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གཟེངས་རྟགས་འབུལ་ལམ་ཞུ་རྒྱུའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་ཨ་རིའི་ཕྱི་འབྲེལ་གྱི་ཆབ་སྲིད་ནང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཐོག་གི་སྲིད་བྱུས་དེ་སྲ་བརྟན་ཐོག་རྒྱུན་གནས་ཐུབ་པ་ཡོང་ཆེད་ཡིན། ཞེས་དང་མཐའ་དོན་ཁོང་ནས་གསུང་གསལ། ༸གོང་ས་མཆོག་ནི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོག་ནས་བཞེངས་ཕྱོགས་བཟང་པོ་ཞིག་ལ་གནས་ཡོད་པར་ང་ཚོར་ཐེ་ཚོམ་མེད། ང་ཚོའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་སྲིད་འཛིན་མཆོག་ནས་ཀྱང་༸གོང་ས་མཆོག་གི་བཞེངས་ཕྱོགས་དེར་རྒྱབ་སྐྱོར་ཞུ་རྒྱུའི་རེ་བ་ཡོད། ཅེེས་གསུངས་ཡོད་པ་རེད། དེ་རྗེས་རིམ་པའི་ཚོགས་བཅར་བ་རྣམས་ཀྱི་གཏམ་བཤད་གྲུབ་མཚམས་སྐུ་ཞབས་དམ་པ་ལེན་ཊོ་སེའི་མཛད་རྗེས་ལ་དྲན་རྟེན་གྱི་གློག་བརྙན་དང་རོལ་དབྱངས་ཀྱི་གཟིགས་ཕུད་འབུལ་ལམ་ཞུས་ཡོད། དེ་རྗེས་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་གོང་མའི་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པའི་འཐུས་མི་སྐུ་ཞབས་ཇོན་མེ་ཁན་ John McCain མཆོག་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་ལ་དོན་དང་ལྡན་པའི་ཆེ་བསྟོད་རྒྱ་ཆེ་ཕུལ་བ་དང་སྦྲགས་གསུང་གསལ། ༸གོང་ས་མཆོག་ལ་ད་རེས་ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གཟེངས་རྟགས་ཐོག་མ་དེ་འབུལ་ལམ་ཞུ་བཞིན་པ་འདི་ནི་འོས་ཤིང་འཚམས་པ་ཞིག་ཡིན། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཟེར་བ་དེ་ཨ་རིས་གསར་གཏོད་བྱས་པ་ཞིག་མིན་ལ་རིག་གཞུང་དང་ཆོས་ལུགས་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གིས་ཟུར་འདོན་བྱེད་ཐུབ་པའི་གནས་སྟངས་ཀྱི་རྣམ་པ་གང་ཡང་མེད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དེ་ནི་སྤྱི་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་རེད། དེར་བརྟེན་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་དྲིལ་བསྒྲགས་ནང་དེ་ལྟར་ངོས་འཛིན་ཡང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཅེེས་སོགས་ཀྱི་གཏམ་བཤད་གནང་གྲུབ་མཚམས་སླར་ཡང་ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ་གཟེངས་རྟགས་དང་དེ་བཞིན་༸གོང་ས་མཆོག་དང་འབྲེལ་བའི་གནས་ཚུལ་གྱི་གློག་བརྙན་ཞིག་གཟིགས་འབུལ་ཞུས། དེ་རྗེས་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་ཚོགས་གཙོ་ལྕམ་སྐུ་ནེན་སི་པེ་ལོ་སི་ Nancy Pelosi མཆོག་ནས་ཚོགས་བཅར་བ་རྣམས་ལ་ཐོག་མར་བོད་སྐད་ཐོག་ནས་བཀྲིས་བདེ་ལེགས་ཀྱི་འཚམས་འདྲི་གནང་སྟེ་གསུང་གསལ། ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་དང་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་དེ་བཞིན་ཨ་རིའི་མི་མང་བཅས་པ་ཚང་མར་༸གོང་ས་མཆོག་གི་ཞི་བདེ་དང་། འཚེ་བ་མེད་པ། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་། ཆོས་ལུགས་མཐུན་སྒྲིལ་བཅས་ཀྱི་བཀའ་སློབ་ལམ་སྟོན་དེ་དག་གིས་ང་ཚོར་བློ་སྟོབས་སྤེལ་བཞིན་ཡོད།
ང་ཚོ་ཚང་མས་༸གོང་ས་མཆོག་གི་མཛད་རྗེས་ནས་བློོ་སྐྱེས་ལེན་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད། ཉེ་ཆར་སྲིད་འཛིན་ཨོ་བྷ་མས་ཨ་རིའི་བོད་དོན་དམིགས་བསལ་འབྲེལ་མཐུད་པ་འདི་གར་ཕེབས་པ་ལྕམ་སྐུ་མ་རི་ཡ་ཨོ་ཏེ་རོ་ Maria Otero ལ་བསྐོ་གཞག་གནང་བར་ང་རང་ཤིན་ཏུ་དགའ་པོ་བྱུང་། ཁོ་མོ་ཉེ་ཆར་རྒྱ་གར་དུ་ཕེབས་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་དང་མཇལ་ཕྲད་བྱུང་བ་རེད། ད་རེས་འདི་གར་ང་ཚོ་དང་ལྷན་དུ་ཕེབས་པར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ། ལོ་ངོ་ ༢༠ ལྷག་རིང་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་རྒྱ་ནག་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞིའི་འོག་བོད་ལ་རང་སྐྱོང་གི་གནས་བབ་ཅིིག་ཐོབ་རྒྱུའི་རེ་འདུན་བཏོན་པའི་ཐོག་ནས་འབད་བརྩོན་མཛད་ཡོད། མ་ཟད་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་རྒྱ་ནག་ཏུ་ཆིབས་སྒྱུར་གྱིས་རྒྱ་གཞུང་དང་ཐད་ཀར་བཀའ་མོལ་མཛད་རྒྱུའི་ཐུགས་འདུན་ཡང་འདོན་གནང་མཛད་ཡོད། ང་ཚོས་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་ཞི་བའི་ཐོག་ནས་སེལ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་དེར་ཡ་ལན་གནང་རྒྱུའི་རེ་བ་ཡོད། ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་དང་བོད་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་སྟངས་ཐོག་སྐད་ཆ་མ་བཤད་པ་ཡིན་ན་ང་ཚོས་འཛམ་གླིང་གི་ས་ཕྱོགས་གཞན་གང་དུའང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཐོག་སྐད་ཆ་ཤོད་རྒྱུའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་དབང་ཚད་དེ་བརླག་རྒྱུ་རེད་ཅེེས་གསུང་བཤད་གནང་ཡོད། དེ་རྗེས་ཚོགས་གཙོ་ལྕམ་སྐུ་མཆོག་ནས༸གོང་ས་མཆོག་ལ་གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་བྱ་དགའ་དེ་འབུལ་ལམ་ཞུ་རྒྱུའི་ཐད་གསུང་བཤད་གནང་དོན། ༸གོང་ས་མཆོག་ལ་ཞུ་རྒྱུར། དེ་རིང་ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་དམིགས་བསལ་བྱ་དགའ་འདི་སྐུ་ཉིད་ལ་འབུལ་ལམ་ཞུ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཐོབ་པ་དེ་ང་རང་ལ་ཆེ་མཐོང་ཞིག་ཐོབ་བྱུང་། ངས་ལེན་ཊོ་སེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་དྲང་བདེན་གྱི་ཐེབས་རྩ་། ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི། དེ་བཞིན་འཛམ་གླིང་མི་མང་ས་ཡ་མང་པོའི་ཚབ་ཞུས་ནས་སྐུ་ཉིད་ཀྱི་མཛད་སྤྱོད་ལ་བཀའ་དྲིན་བླ་མེད་དུ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཞེས་ཞུས་ཏེ་ཚོགས་གཙོ་ལྕམ་སྐུས་གཟེངས་རྟགས་འབུུལ་སྐབས་ལེན་ཊོ་སེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་དྲང་བདེན་གྱི་ཐེབས་རྩས་༸གོང་ས་མཆོག་ལ་ཆེད་བསྟོད་ཀྱི་ཡི་གེ་བྲིས་མ་ཞིག་ཡོད་པ་ཁོང་ནས་ལྗགས་ཀློོག་གནང་བ་དང་སྦྲགས་ཊོམ་ལེན་ཊོ་སེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱ་དགའ་དེ་བོད་མིའི་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་སྤྱི་ནོར་༸གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ལ་འབུུལ་ལམ་སྐབས་ཚོགས་བཅར་བ་རྣམས་ཀྱི་དགའ་བསུའི་ཐལ་མོའི་སྒྲས་ཚོགས་ཁང་ཡོངས་སུ་ཁེངས་བར་གྱུར། དེ་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་གཟེངས་རྟགས་བདག་གིར་བཞེས་གནང་མཛད་རྗེས་ཐོག་མར་བོད་སྐད་ཐོག་བཀའ་སློབ་ཕེབས་དོན། འདི་གར་ཕེབས་པའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་གཙོ་འཛིན་མཆོག་དང་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་གོང་མའི་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པའི་གཙོ་འཛིན་མཆོག ངོས་སྒེར་ནས་བཤད་པ་ཡིན་ན་ངོས་ཀྱི་གུས་བརྩི་འོས་པའི་གྲོགས་པོ་ལེན་ཊོ་སེ་དམ་པ་དེའི་ལྕམ་དང་སྲས་མོ། དེ་བཞིན་སྐུ་མགྲོན་མང་པོ་ཕེབས་འདུག་པ་ཚོར་ཞུ་རྒྱུར། དེ་རིང་བྱས་རྗེས་ཅན་གྱི་དམ་པ་དེའི་མཚན་ཐོག་ནས་ཕལ་ཆེར་བྱ་དགའ་དང་པོ་དེ་ངོས་ལ་གསོལ་རས་གནང་བ་རེད།
དམིགས་བསལ་གྱི་ཚོར་བ་དྲག་པོ་ཞིག་གི་སྒོ་ནས་བཀའ་དྲིན་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཞེས་བཀའ་སྩལ། དེ་རྗེས་མགོན་པོ་གང་ཉིད་མཆོག་ནས་དབྱིན་སྐད་ཐོག་ལེན་ཊོ་སེ་དམ་པ་དེའི་ནང་མི་ཚོར་སེམས་གསོ་མཛད་པ་དང་ཆབས་ཅིག་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཐོག་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན་ཚོར་བསྟོད་བསྔགས་ཀྱང་རྒྱ་ཆེ་མཛད། དེ་ཡང་མགོན་པོ་གང་ཉིད་མཆོག་གིས་བཀའ་ཕེབས་དོན། གཟེངས་རྟགས་འདིས་ངོས་ལ་བློ་སྤོབས་སྤྲད་བྱུང་། ད་ཆ་ངོས་རང་ལོ་ན་ ༧༤ ཡིན། ངོས་ཀྱི་མི་ཚེ་ལྷག་མ་འདི་ད་དུང་མུ་མཐུད་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་རིན་ཐང་དང་། བྱམས་བརྩེ། འདྲ་མཉམ་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐད་བོད་དང་། རྒྱ་ནག་སྐམ་ས་ཆེན་པོ། ཐེ་ཝན། ཨ་ཕི་རི་ཁ། དེ་བཞིན་ལྷོ་ཨ་རི་སོགས་ས་གནས་གང་དུ་ཡིན་ནའང་དེ་དག་གོང་མཐོར་གཏོང་རྒྱུའི་ཆེད་དུ་འབད་བརྩོན་མཛད་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་བཀའ་སྩལ། དེ་ཡང་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་བཀའ་སློབ་ཕེབས་པའི་ནང་། འགའ་ཤས་ཀྱི་ཨ་རིར་དམག་དཔུང་སྟོབས་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་དེས་ཨ་རིའི་ཆེ་མཐོང་གི་མཚོན་དོན་ཡིན་པ་ལྟ་བུ་ལྟ་བཞིན་ཡོད། དངོས་གནས་ཨ་རིའི་ཆེ་མཐོང་མཚོན་པ་དེ་ཕ་མེས་ནས་ཡོང་བའི་ལྟ་གྲུབ་ཅིག་ཡོད་པ་དེ་རེད། དེ་ངེས་པར་དུ་བདག་གཅེས་བྱེད་དགོས། ཞེས་སོགས་ཀྱི་བཀའ་སྩལ།
